Sposobów kreskowania jest bardzo wiele, różnią się one od siebie kątem pod jakim stawiane są linie, ich długością oraz położeniem względem siebie. Natomiast szrafowanie pozwala uwydatnić kształt i fakturę rysowanych obiektów.
Główną koncepcją szrafowania jest to, że ilość, grubość oraz odstępy linii wpływają na jasność całego obrazu i podkreślą formy, tworząc iluzję objętości. Linie kreskowania powinny zawsze podążać za formą (tj. owijać się wokół niej). Zwiększając ich ilość, grubość i bliskość, na rysunku powstaje ciemniejszy obszar. Każdy artysta z czasem wyrabia własną technikę szrafowania i jest ona tak odrębna i indywidualna, jak charakter pisma.
Spis treści:
Szrafowanie
Termin ten został przejęty przez Polaków z języka włoskiego (sgraffiare), skąd trafił do niemieckiego, w którym schraffieren oznacza właśnie szrafować lub kreskować. Niewątpliwie nazwy te pochodzą od słowa Schrafer – kreska, linia.
Szrafowanie zwane również kreskowaniem, to technika artystyczna, używana do tworzenia efektów tonalnych lub cieniowania poprzez rysowanie blisko rozmieszczonych cienkich, równoległych lub krzyżujących się kresek. W zależności od odległości kresek miedzy sobą, można uzyskać jaśniejsze i ciemniejsze części. Szrafowanie stosuje się zastępczo w wielu technikach rysunkowych lub graficznych, w których nie ma możliwości posługiwania się półtonami.
Rysowane kreski przybierać mogą różne kształty i wypełnienia. Mogą być ciągłe, przerywane, kropkowane, o nieregularnej lub stałej gęstości. Pozwala to osiągnąć efekt cieniowania lub trójwymiarowości wybranego motywu dla danego rysunku. To właśnie dzięki szrafowaniu kartka papieru zyskuje głębię, a bryły i inne obiekty stają się formami przestrzennymi. Obraz przygotowany tą techniką ukazuje faktury materiałów, pojawia się w nim także światło i cienie.
Poniżej opiszemy kilka technik budowania światłocienia, zwanych również szrafowaniem.
Kreskowanie liniowe
Kreskowanie wywodzi się ze średniowiecza ze sztuki zachodniej. W przypadku długich pociągnięć ołówka końce rysowanych linii są mniej widoczne niż w przypadku tych krótkich. Dlatego też stosowanie długich linii doskonale sprawdza się podczas szrafowania tła rysunku. Im więcej kresek postawimy w jednym miejscu, tym stanie się ono ciemniejsze. Bardzo krótkie linie nadają się do rysowania rozwichrzonego lub prostego futra. Rozmazując lekko narysowane miękkim ołówkiem kreski, a następnie rysując na wierzchu nowe twardym ołówkiem można uzyskać bardzo ciekawy efekt cieniowania.
Kreskowanie krzyżowe / kratkowe
Kreskowanie krzyżowe polega na rysowaniu linii, które w pewnym momencie zaczynają się ze sobą przecinać. Kreskować krzyżowo możemy zarówno za pomocą krótkich jak i długich linii, dzięki czemu możemy w ciekawy sposób budować światłocień. Im bardziej kreski będą się krzyżować, tym ciemniejsza staje się wartość. Ta technika jest jednak zdecydowanie bardziej pracochłonna od pozostałych. Najczęściej polecana jest przy rysowaniu powierzchni wypukłych i zaokrąglonych.
Kropkowanie
Kropkowanie swój początek zawdzięcza neoimpresjonistycznej technice kształtowania formy obrazu, polegającej ona na budowaniu kompozycji obrazu poprzez jego zapełnienie gęsto rozmieszczonymi, różnobarwnymi punktami i kreskami. Technikę tę zapoczątkował niejaki Georges Seurat, jednakże nazwę – puentylizm lub pointylizm (kropkować, punktować) – dla tego kierunku wymyślił Felix Fénéon.
Obecnie jest to mniej znana technika niż wcześniej opisane kreskowanie. Przez wzgląd na specyfikę, nie jest ona polecana artystom rozpoczynającym swoją przygodę ze szrafowaniem. Rysowanie przejść tonalnych za pomocą kropek nie jest zbyt łatwe. Chcąc zbudować światłocień za pomocą tej techniki należy zagęszczać kropki na płaszczyźnie. Im bliżej będą względem siebie tym głębszy efekt cienia uzyskamy.
Rozmazywanie
W technice rozmazywania najlepiej sprawdzą się ołówki z miękkim grafitem (B). Polega ona na rysowaniu ciemniejszych j jaśniejszych tonów, które następnie należy lekko rozmazać, tak aby przejścia były łagodne. Warto jednak pamiętać, że rozmazywanie to dość wymagająca metoda. Sam sposób cieniowania tą techniką, doskonale komponuje się z kreskowaniem i kratkowaniem.
Jeżeli zdecydujemy się na rozmazywanie palcem, to należy pamiętać, by nie dociskać zbyt mocno, w przeciwnym razie pozostanie brudne odciski. Przy budowaniu światłocienia tą techniką warto zaopatrzyć się w wiszer lub skorzystać z płatków higienicznych.
Czym szrafować?
Szrafować możemy tak naprawdę każdym przyborem piśmienniczym. W tym artykule skupimy się jednak na szrafowaniu ołówkami. Pomocne w uzyskaniu odpowiedniego efektu w kreskowaniu będą dobre ołówki, o różnej skali twardości. Twardsze wersje doskonale nadają się do tworzenie delikatnych, szarych plam, natomiast miększe do ciemniejszych. Warto zdecydować się na jedna markę, ponieważ każdy model inaczej zachowuje się podczas pracy, a częsta zmiana producenta może nie przynieść oczekiwanych rezultatów.
Jeżeli zdecydujemy się na szrafowanie przy pomocy ołówka, to warto zaopatrzyć się również w temperówkę oraz gumkę do mazania. O ile temperówka nie musi być markowa, to w przypadku gumki warto postawić na wersję chlebową. Dzięki jej właściwościom można ją dowolnie formować, a to ułatwi wymazywanie nawet cienkich linii bez obawy przed nieestetycznym rozmazaniem.
Przed przystąpieniem do rysowania warto na dodatkowej kartce papieru stworzyć skalę szarości. Powinna mieć ona skalę od 0 do 9, przy czym 0 to biały a 9 to czerń. Wszystkie odcienie pomiędzy nazywane są przejściem tonalnym. Przygotowanie takiej skali ułatwi tworzenie odpowiednich przejść i cieni.
