Origami – sztuka składania papieru

Origami, czyli sztuka składania papieru, od lat cieszy się nieustającą popularnością. Aby tworzyć wyjątkowe modele, wystarczą nam papier, cierpliwość oraz skupienie. Ta prosta forma sztuki, ma nieoceniony wpływ na nasze samopoczucie, poprawia także nasze zdolności motoryczne i rozwija pamięć. W naszym artykule przedstawiamy historię origami, jego rodzaje, a także pozostałe zalety płynące ze składania papieru.

Historia origami

Nazwa origami powstała dosyć późno. W okresie Edo (okres w historii Japonii trwający od 1603 do 1868 roku) początkowo składanie papieru nazywane było orisue lub origata. Następnie opierano się na samym czasowniku oru – czyli składać lub zaginać –  tak też powstało słowo orimono, które oznaczało „złożony przedmiot”. Dzisiaj znane powszechnie słowo origami, które oznacza złożony papier, prawdopodobnie powstało pomiędzy końcem XIX, a połową XX wieku.

Istnieje wiele historii związanych z powstaniem origami. Jedną z najbardziej prawdopodobnych jest ta, która opowiada o buddyjskich mnichach z Chin. W VI wieku, to właśnie oni mieli przywieźć papier do Japonii. Niedługo potem, zapoczątkowana została japońska tradycja składania papieru. Nie zachowały się jednak w historii, żadne zapiski, które potwierdziłyby tę teorię. Przyjmuje się zatem, że praktyka składania papieru powstała około 700 roku, bowiem w okresie Heian (794 – 1185) popularnym zwyczajem wśród arystokratów było ozdobne zawijanie listów oraz prezentów w wartościowy papier.

W związku z tym, że w tamtych czasach papier był bardzo drogi, przez kolejne tysiąc lat sztuka składania wykorzystywana była tylko w religijnym użytku ceremonialnym. To właśnie z papieru tworzono przedmioty, które następnie chowano do grobowca. Tradycja ta związana była z przekonaniem, iż zmarły powinien mieć w swoim otoczeniu coś, co cały czas przypominało mu będzie o jego życiu na Ziemi. Dopiero w okresie rozwoju papiernictwa, szeroka dostępność tego materiału pozwoliła doskonalić technikę origami. Jednym z pierwszych, a zarazem najbardziej popularnych origami była para motyli, która zdobiła butelki sake na weselach, symbolizując parę młodą.

Spopularyzowanie origami miało miejsce w latach 50. XX wieku. Wtedy to niejaki Akira Yoshizawa i Lilian Oppenheimer opracowali książkę pt. Atarashii origami geijutsu (Nowa sztuka origami).To właśnie w tej książce Yoshizawa wprowadził system diagramowania sztuki origami. Dzięki temu osoby zajmujące się składaniem papieru mogły tworzyć bardziej realistyczne modele.

Symbol origami – Żuraw

Symbolem origami jest japoński żuraw . Ptaki te są uznawane przez Japończyków za stworzenia niezwykle dostojne i symbolizują pomyślność, a także długie życie. Istnieje legenda, która głosi, że jeżeli ktoś złoży tysiąc żurawi to spełni się jedno jego życzenie. Prawdopodobnie legenda ta opiera się na historii pewnej dziewczynki, która w latach 40 ubiegłego wieku poważnie zachorowała. To właśnie ona podjęła się złożenia tysiąca żurawi, a jej marzeniem było wyzdrowienie i zakończenie wojny.

Niestety, nie udało jej się wyzdrowieć, nie zdążyła też złożyć takiej ilości żurawi. Ze względu na jej stan zdrowia liczba ich zatrzymała się na 644, a brakującą ilość dokończyli za nią jej koledzy i koleżanki z klasy. Od tego momentu żurawie zaczęły symbolizować pokój i harmonię. Sznur tysiąca papierowych żurawi, jest wieszany w ważnych miejscach, w całej Japonii jako znak dobrej woli.

Rodzaje origami

Wyróżnić możemy tak naprawdę wiele odmian origami, w tym: tradycyjne, modułowe, kusudama, action origami, mokre origami oraz kirigami.

• Origami tradycyjne polega na używaniu pojedynczego arkusza kolorowego papieru. Docelowy kształt uzyskuje się poprzez odpowiednie zaginanie papieru, bez wykorzystania nożyczek czy kleju.

• Origami modułowe w większości przedstawia bryły geometryczne o wysokiej symetrii. Powstaje ono z wielu identycznych lub podobnych modułów, gdzie każdy z nich składany jest z osobnego arkusza papieru. Prościej ujmując polega ono na składaniu elementów, które następnie można złożyć jeden model.
• Kusudama, to najczęściej kuliste ozdoby, które powstają z papierowych kwiatów origami połączonych ze sobą. W starożytnej Japonii kusudama była tak naprawdę torbą wypełnioną substancjami zapachowymi, które miały odstraszać złe duchy i demony. W takiej formie wykorzystywane były najczęściej w corocznym Świecie Dzieci obchodzonym tam 5 maja. Różnica pomiędzy kusudamą, a origami modułowym jest taka, że poszczególne moduły w origami nie mogą być sklejane ani zszywane.
• Kirigami, to jedyna odmiana origami, w której dopuszczalne jest wykonywanie odpowiednich cięć na papierze. Głowna różnicą pomiędzy kirigami, a tradycyjnym origami jest to, że te drugie powstaje wyłącznie poprzez składanie papieru, natomiast te pierwsze zarówno poprzez składanie jak i również cięcie.
• Action origami to po polsku origami akcji, które polega na tworzeniu modelu zdolnego do poruszania, np. skaczące żabki, ptaki lub motyle ruszające skrzydłami. Oryginalnym modelem akcji, jest ptak trzepoczący skrzydłami.
• Mokre origami, metoda ta polega na składaniu papieru w łagodne krzywizny, a nie proste i geometryczne zagięcia na płaskich powierzchniach. Dzięki temu, ze papier jest zwilżany można go łatwo formować, a kształt modelu pozostaje taki sam po wyschnięciu. Taka technika pozwala tworzyć bardzo realistycznie wyglądające modele np. zwierząt. W celu zwilżenia papieru wykorzystuje się wilgotny materiał. Metodą prób i błędów trzeba dojść do prawidłowego poziomu namoczenia papieru. Ilość wilgoci w nim jest bardzo istotna, ponieważ zbyt mała ilość wody sprawi, że papier szybko wyschnie i wróci do poprzedniego kształtu. W związku z wykorzystaniem w tej technice wody, warto zdecydować się na zakup grubszego papieru niż tego wykorzystywanego w tradycyjnym origami.

Jaki papier do origami?

Kluczowym elementem origami jest papier. Ważne jest to, aby łatwo można było go zaginać i składać. Jeżeli chcemy dopiero rozpocząć naszą przygodę z origami, to na początek wystarczy nam zwykły papier ksero. Istotne jest to, aby przyciąć go do kształtu kwadratu, a także aby jego gramatura nie przekraczała 90 g/m².

Na rynku spotkać jednak możemy papiery dedykowane origami. Jednym z takich przykładów jest japoński papier washi. Tradycyjny japoński papier pokrywany jest motywem charakterystycznym dla danego regionu. Najczęściej są to wachlarze, drobne kwiaty, ptaki, fale, a także różnego rodzaju ornamenty. Wytwarzany jest on z włókien roślinnych (z włókna kory z drzewa gampi, krzewu mitsumata, morwy papierowej, bambusa, konopii, ryżu, czy też pszenicy), najczęściej przybiera formę czworokąta foremnego. Tego rodzaju papier barwiony jest jednostronnie, natomiast posiadać może wiele wzorów.

Innym rodzajem papieru do origami, jest wersja jednokolorowa. Jest to jeden z najtańszych papierów, dedykowanych sztuce origami. Istnieje także wersja dwukolorowa, która często wykorzystywana jest w tworzeniu modeli zwierząt oraz roślin. Nie polecamy jednak korzystania z papieru do pakowania prezentów ze względu na to, ze jest on po prostu zbyt śliski.

Na rynku znaleźć możemy gotowe zestawy papieru zarówno do tradycyjnego origami, jak i również do wersji modułowej. W gotowych zestawach znaleźć możemy papier w różnych rozmiarach, w pełnej gamie kolorystycznej.

Zalety origami

Origami wbrew pozorom ma pozytywny wpływ nie tylko na dzieci, ale także na dorosłych i seniorów. Pełni zarówno funkcję terapeutyczną, jak i również stymulującą. Wspomaga ono procesy zapamiętywania, sprawność manualną, kształtuje koordynacje wzrokowo – ruchową, a także rozwija wyobraźnię przestrzenną. Doskonale sprawdzi się jako ćwiczenie nie tylko koncentracji czy pamięci, ale także logicznego myślenia.

Origami stanowi także świetne zajecie w nie tylko deszczowe popołudnia. Przede wszystkim nie wymaga użycia żadnych narzędzi, wystarczy mieć pod ręką papier i można zacząć składać. Ciekawostką może okazać się informacja, że w Japonii dzieci od najmłodszych lat, już w przedszkolu zaczynają składać origami. Dzięki temu rozwija się ich koncentrację, precyzję a także pobudza wyobraźnię.

Gdzie szukać inspiracji, jak składać origami?

Istnieje wiele sposobów na znalezienie inspiracji. Na rynku dostępna jest niezliczona ilość papierowych podręczników, które zawierają diagramy.  W uproszczony sposób ukazują w jaki sposób zginać papier. Dostępne są również księgi origami, które przedstawiają zdjęcia ukazujące diagramy w rzeczywistości. Najczęściej z taką formą spotkać się możemy w książkach, które dedykowane są młodszym artystom.

Jednak w obecnych czasach największą popularnością cieszą się poradniki video. W takich filmikach krok po kroku objaśniane jest prawidłowe składanie papieru, w taki sposób, aby stworzyć wyjątkowy i dopracowany model.